De wereldberoemde Smurfen ontstonden eigenlijk bij toeval. De figuurtjes speelden in 1958 een bijrol in een andere strip, maar bleken in de smaak te vallen bij het publiek.  25 juni was de verjaardag van de schepper van dit blauwe volkje.

De Belg Pierre Culliford (1928 -1992), beter bekend onder zijn pseudoniem Peyo, tekende als jongetje al zijn schoolschriften vol. Na de dood van zijn vader volgde de jonge Peyo verschillende opleidingen maar hij kon zijn draai niet vinden. Eenmaal de pubertijd bereikt, was het tijd om de kost te gaan verdienen.

De Tweede Wereldoorlog maakte het er niet makkelijker op. Peyo had veel losse baantjes totdat hij in 1946 begon met striptekenen. De door hem verzonnen Johan en Pirrewiet zagen dat jaar het licht. Uit deze op de middeleeuwen gebaseerde strip zouden de wereldberoemde Smurfen ontspruiten. In de wondere wereld van Johan en Pirrewiet  kwamen tovenaars, heksen en dwergen veelvuldig voor en Peyo verzon daarbij blauwe dwergjes als bijfiguren. De lezers reageerde positief op het blauwe volkje en een jaar later was de eerste Smurfenstrip in striptijdschrift Robbedoes een feit.

Walt Disney als voorbeeld
Peyo tekende de Smurfen naar voorbeeld van de zeven dwergen van Sneeuwwitje, met elk een uitvergrootte eigenschap. Sneezy, Sleepy en Bashful bij Walt Disney, Grote Smurf (de baas), Brilsmurf en Moppersmurf bij de Belg. Zijn dwergen waren alleen kleiner: drie appels hoog, zou Peyo zeggen. Deze Franse uitdrukking heeft in het Nederlands het equivalent ‘drie turven hoog’. De tekenaar verwerkte ook een moraal in zijn verhaal. De Smurfen moesten het in elk verhaal opnemen tegen de boze tovenaar Gargamel en diens gemene kat, die symbool stonden voor de verdorven kant van de mens. Dit lukte alleen door samen te werken, want afzonderlijk waren Smurfen te klein en nietig om Gargamel aan te kunnen.

Peyo’s toegankelijke stijl en humor zorgden ervoor dat kinderen al snel wegliepen met het blauwe volkje. Evenals het gekke taaltje van de Smurfen. Ze vervingen werkwoorden en zelfstandig naamwoorden voor ‘Smurf’, wat onmogelijke zinnen opleverden. Peyo verzon niet alleen het taaltje maar ook het woord voor zijn creatie. In het Frans heten de blauwe dwergjes Les Schtroumpfs, wat later in het Nederlands ‘vertaald’ werd naar Smurfen. Kinderen vonden dit allemaal prachtig en uitbreiding liet niet lang op zich wachten. Tussen 1961 en 1967 werden de eerste filmpjes gemaakt van uitgeknipte en gefotografeerde smurfenfiguren.

Waar komen jullie toch vandaan?
De echte bekendheid van de Smurfen kwam in de jaren tachtig. De Amerikaanse tekenfilmstudio Hanna-Barbera creëerde, samen met Peyo, de beroemde Smurfentekenfilmserie. Binnen korte tijd waren de blauwe dwergjes op alle continenten populair en tegenwoordig zijn een van de bekendste stripfiguren ter wereld. Het Smurfenlied van Vader Abraham, wat voor Nederlanders onlosmakelijk verbonden is met deze tekenfilm, is niet meer weg te denken uit onze muziekgeschiedenis.

Acties door supermarkten, waarbij Smurfenpoppetjes gespaard konden worden, zorgden voor een run op de winkels. Maar merchandise is niet iets van de laatste jaren: al in 1959 werden de eerste Smurfenpoppetjes bij het stripblad Robbedoes verkocht. De vraag naar Smurfenspulletjes was zo groot, dat de fabrikant het al snel niet meer aankon.

Ook nu nog zijn de Smurfen erg populair. De tekenfilmserie wordt uitentreuren herhaald en door de jaren heen zijn er verschillende Smurfenfilms gemaakt. Deze zomer komt zelfs een heuse 3D computeranimatiefilm van de Smurfen in de bioscoop. Natuurlijk is er ook een Smurfenschaakspel in het Schaakstukkenmuseum, waar het staat te wachten op de liefhebbers van een potje ‘smurfen’.

Door Marjolein Overmeer