Jolly Jumper tussen loper en toren

De Stripdagen van 12 en 13 maart gaan niet onopgemerkt voorbij aan het Schaakstukkenmuseum. De link tussen schaken en strips is dan ook snel gemaakt. Stripfiguren wagen zich namelijk regelmatig aan een potje schaak.

Het Schaakstukkenmuseum heeft verschillende spellen met stripfiguren als schaakstukken in zijn bezit. Zo staan Disneyfiguren, The Muppet Show poppetjes en Lucky Luke met de Daltons gebroederlijk naast elkaar in de vitrines. Deze bonte verzameling is niet verwonderlijk aangezien stripfiguren erg populair zijn. Al sinds de jaren 20 van de vorige eeuw zijn ze bezig met een ware triomftocht. Strips werden al snel verfilmd om aan de grote vraag te voldoen. De strip van de matroos Popeye bijvoorbeeld verscheen voor het eerst in 1929. Al in 1933 maakte de nukkige matroos zijn entree op het witte doek.

De Tweede Wereldoorlog heeft de populariteit van de vroege stripfiguren vaak bevorderd. De mensen waren maar wat blij met een verzetje en konden geen genoeg krijgen van de heldhaftige avonturen. Zo werd Popeye pas echt een nationale held in de Verenigde Staten nadat hij in dienst trad bij de US Navy. In eerste instantie vooral geliefd onder de soldaten, maar al snel liep iedereen met Popeye weg. Ook in Nederland werd de ondermaatse matroos een geliefd strip- en tekenfilmfiguur.

Schakende helden
Deze nieuwe culthelden beleefden niet alleen spannende avonturen maar werden ook afgebeeld terwijl ze alledaagse dingen deden. Het spelen van een potje schaak is in veel strips een favoriet tijdverdrijf. De grassprietkauwende revolverheld Lucky Luke had als voornaamste gezelschap zijn trouwe paard Jolly Jumper. Samen trokken ze ten strijde tegen het onrecht op de prairie of speelden ze een potje schaak bij het kampvuur. Die vriendelijke Jolly Jumper bleek dan een stuk minder attent: hij speelde regelmatig vals als het op schaken aankwam.

De geestelijk vader van Lucky Luke was Maurice de Bevere, beter bekend als Morris (1923-2001). Hij groeide op in een streng Jezuïetencollege en om de tijd te doden tekende Morris figuurtjes in zijn schoolschrift. Veel leraren van het Jezuïetencollege hebben, zonder het te weten, model gestaan voor latere Lucky Luke figuren. Morris was niet alleen dol op tekenen, maar ook op westerns. Hij vond alleen dat de cowboys zichzelf te serieus namen in de films. Met deze gedachte werd Lucky Luke in 1947 geboren, de cowboy met de wat slungelige trekjes. Het zou nog tot 1991 duren voordat de populaire revolverheld werd verfilmd.

Beer van stand
In de strip met heer van stand Olivier Berendius Bommel, kon de tekenaar niet om het schaakspel heen. Voor Bommel is schaken het ultieme tijdverdrijf voor de zondagmiddag. En aan de pientere Tom Poes heeft hij een geduchte tegenstander. Schepper Marten Toonder (1912-2005) begon in 1941 met de strip Tom Poes en al snel kwam Bommel hem versterken. Sinds het ontstaan van de strip tekende Toonder drie avonturen die geheel gebaseerd zijn op het schaakspel. Dit paste goed bij de sfeer van de strip, met de slimme Tom Poes en de elitaire Bommel. Ook hun belevenissen zijn verfilmd maar helaas niet de albums met de schaakavonturen.

De populariteit van stripfiguren uit zich niet alleen in schaakstukken en verfilmingen. De place to be voor de echte stripfans zijn de Stripdagen op 12 en 13 maart in Gorinchem. Hier is van alles te zien, te doen en te koop. Voor de rest van het jaar kunnen stripfans terecht bij het Schaakstukkenmuseum, om de vrolijke verzameling stripfiguren te bewonderen.

Door Sander Wassing en Marjolein Overmeer