Schaken is oorlog

Schaaklegende Bobby Fisher zei het al: “Chess is like war on a board.” Een duidelijk  voorbeeld hiervan is te vinden in het Schaakstukkenmuseum met het Conquistadores schaakspel.
Door Marjette van Koperen

Woeste Spanjaarden staan opgesteld tegenover een indiaans volk in het Schaakstukkenmuseum. Hopelijk krijgen de huidige spelers betere kansen dan de Azteken.

Botsing tussen twee culturen
Eind maart 1519 kwam ontdekkingsreiziger en veroveraar Hernán Cortés aan op de kust van Zuid-Amerika. Hoewel van bescheiden afkomst, droomde de Spanjaard al op jonge leeftijd van exotische avonturen en grote rijkdom. Deze reis naar de Nieuwe Wereld was dan ook niet alleen om gebieden te veroveren in naam van de koning, maar ook om zijn eigen dromen na te jagen. Cortés had geluk: hij bereikte het rijk van de Azteken precies op het juiste moment. Volgens de voorspellingen zou de god Quetzalcoatl in 1519 over zee terugkeren bij de Azteken. Zij zagen in Cortés een vertegenwoordiger van hun verloren gewaande god en verwelkomden hem in hun midden.

Zo konden Cortés en zijn manschappen zonder enige weerstand naar het hart van het Azteekse rijk reizen. Zij waren de eerste Europeanen die de legendarische hoofdstad Tenochtitlán aanschouwden. Hoewel de Azteekse leider Moctezuma II hen met de gastvrijheid en hoffelijkheid van een Europees vorst onthaalde, botsten de twee totaal verschillende culturen nogal. Bijna ging het mis toen Cortés, een voortvarend en enigszins ongeduldig persoon, naar voren liep om Moctezuma de hand te schudden. Diens lijfwachten grepen onmiddellijk in en wierpen Cortés omver. Het was verboden voor gewone stervelingen om de Azteekse leider aan te raken. Ondanks het voorval kregen Cortés en zijn mannen een eigen paleis in de stad toegewezen, waar ze mochten verblijven zolang ze wilden.

Geweren versus houten zwaard
Nu bevond Cortés zich waar hij wilde zijn, maar hij had het gebied nog niet officieel veroverd namens de Spaanse kroon. Gelukkig hoefde hij niet lang te wachten op zijn kans. Bij de officiële welkomstceremonie overhandigden beide partijen elkaar geschenken, en Moctezuma hield een toespraak. De taalbarrière speelde hem echter parten. De Spanjaarden begrepen uit de woorden van de Azteek dat hij als vazalstaat onder de Spaanse koning wilde dienen.

Het is nooit opgehelderd of dit echt een taalverwarring was of opzettelijk verkeerd begrepen. Vanaf dat moment zagen de Spanjaarden zichzelf in ieder geval als de officiële machthebbers. Om de nieuwe verhoudingen kracht bij te zetten, nam Cortés Moctezuma direct gevangen. Dit veroorzaakte een opstand onder de Azteken en zij wisten Cortés en zijn manschappen uit Tenochtitlán te verdrijven.

Een bloedige strijd tussen de Azteken en de Spanjaarden volgde. Hoewel Cortés en zijn mannen in de minderheid waren, wisten ze de oorlog te winnen. De Azteken waren simpelweg niet opgewassen tegen de Spaanse militaire overmacht. Hun knuppels, pijlen en bogen, en houten zwaarden hielden geen stand tegen de paarden, geweren en stalen zwaarden. Met de inname van Tenochtitlán in augustus 1521 was het Azteekse rijk gevallen. Cortés had daarmee het machtigste rijk van het Zuid-Amerikaanse continent weten te overwinnen voor de Spaans koning.

Of Cortés ook kon schaken weten we niet. Maar zijn daadkracht en strategisch inzicht zouden in ieder geval van pas zijn komen…