Dierendag versus kattenknuppelen

Tegenwoordig heeft meer dan de helft van de Nederlandse huishoudens een huisdier. Miljoenen katten, honden, goudvissen, parkieten, cavia’s, konijnen en kanaries worden thuis vertroeteld en verwend. Maar dat is niet altijd zo geweest…

Wrede dierenspelletjes
Dierenrechten zijn in Nederland goed geregeld: mensen zijn verplicht om hun huisdieren goed te behandelen, te verzorgen en eten te geven. Dierenmishandeling wordt niet meer geaccepteerd en is zelfs strafbaar. Maar vroeger was dat wel anders: in de Middeleeuwen bijvoorbeeld dacht men dat dieren geen ziel hadden of pijn konden voelen. Vaak werden dieren behandeld als een levenloos object. Zo waren wrede dierenspelletjes heel populair. Op kermissen en feesten kon het publiek zich vermaken met spelletjes als ganssabelen, palingtrekken, haansmijten of papegaaischieten.

Ook katknuppelen was een geliefde vorm van vermaak: de spelers moesten om de beurt knuppels gooien naar een opgehangen ton waarin een kat opgesloten zat, net zo lang tot de kat uit de ton kon ontsnappen. Bonuspunten gingen natuurlijk naar de speler die vervolgens de kat buiten westen kon slaan…

Een ander ‘fijn’ spelletje was ganstrekken. Men hing een levende gans met zijn poten op aan een touw, dat tussen twee bomen was gespannen. Eén voor één reden de spelers te paard onder de gans door en probeerden de kop van de gans te pakken en van zijn lichaam te trekken. Als extra hindernis werd het ganzenhoofd ingesmeerd met zeep, zodat hij lekker glad was. Het ganstrekken werd pas in rond 1850 officieel verboden.

Een prinselijke begrafenis
Gelukkig waren er ook uitzonderingen op de regel: het verhaal van Willem de Bont en zijn hond Tyter is er één van. Willem de Bont was in 1634 schout van Leiden, en een van de machtigste mensen van de stad. Omdat hij en zijn vrouw Maria geen kinderen konden krijgen, gaven ze al hun liefde en aandacht aan hun hondje Tyter.

Toen op een kwade dag Tyter overleed aan een keelaandoening, was huize de Bont in diepe rouw gedompeld. Het bedroefde echtpaar bedacht zich dat de hele stad afscheid zou moeten nemen van hun geliefde hondje, en organiseerde een begrafenisstoet die niet had misstaan bij de dood van een prins. Tyter werd op een versierde baar door de stad gedragen, gevolgd door de burgemeesters, schepenen en andere hoogwaardigheidsbekleders – en natuurlijk mochten hun honden ook meelopen in de stoet. Tyter werd begraven onder een perenboompje in de achtertuin, en een groot afscheidsdiner volgde. Voor de mensen was er taart, vlees en andere heerlijke spijzen, en de aanwezige honden werden verwend met melk, witbrood en cake!

Dierendag
Vanaf de 19^e eeuw kwam er meer kritiek op de slechte behandeling van dieren. De hogere kringen begonnen een beschavingsoffensief: de lagere klassen zouden moeten leren dat het onbeschaafd en onfatsoenlijk was om wreed te zijn tegen kwetsbare, zwakke dieren. Hiervoor werden allerlei verenigingen opgericht. De eerste was de ’s-Gravenhaagsche Vereeniging tot Bescherming van Dieren, die koning Willem III als beschermheer en ere-voorzitter had.  Toen in 1877 alle verenigingen zich verzamelden in de Nederlandse Vereeniging tot Bescherming van Dieren, was de Nederlandse Dierenbescherming officieel een feit.

Sinds 1930 vieren we jaarlijks op 4 oktober Dierendag. We staan dan stil bij de rechten die dieren overal ter wereld hebben, en geven we de dieren om ons heen een beetje extra liefde en aandacht. Een goed moment dus om het hond-en-kat-schaakspel in het schaakstukkenmuseum te komen bekijken.

Door Marjette van Koperen