De lange weg van Ella Fitzgerald

Ella Fitzgerald trad voor het eerst op in 1934. De talentvolle 17-jarige had toen nog geen vermoeden dat ze zou uitgroeien tot de First Lady of Song. Ze zou een terecht model zijn geweest voor de Koningin van het Jazz versus Rock-schaakspel. 

Afro-Amerikaanse blazers in witte pakken, met een contrabas-speler en een zangeres in een lange avondjurk erbij. Ook al gaat het hier om schaakstukken, je hoort de jazz als vanzelf klinken. Dit Jazz versus Rock-schaakspel is onderdeel van de Collectie Rademaker, die sinds begin vorig jaar te zien is in het Schaakstukkenmuseum. Ella Fitzgerald zou zomaar de Jazz-zangeres in het wit kunnen zijn, aangezien ze één van de grootste sterren uit de muziekgeschiedenis is.

Dakloos

De kleine Ella had geen gemakkelijke jeugd. Haar wieg stond in Virginia, het discriminerende zuiden van de Verenigde Staten, waar ze in 1917 werd geboren. Thuis waren ze arm en haar ouders, William en Temperance, scheidden kort na Ella’s geboorte. Moeder Tempi vertrok met Ella naar Yonkers, New York, en ging bij haar nieuwe vriend Joseph Da Silva wonen. In 1923 werd Ella’s halfzusje Frances geboren. Tempi en Joseph probeerden, zo goed en zo kwaad als het ging, met meerdere baantjes het hoofd boven water te houden. Al jong droeg Ella daar haar steentje aan bij door als ‘runner’ ingevulde gokformulieren op te halen en naar het wedkantoor te brengen.

Ondanks de armoede was Ella een vrolijk kind dat graag honkbal speelde met haar vrienden. Het was ook al duidelijk dat ze muzikaal was. Ze zong en danste graag en als het haar lukte, nam ze de trein naar de wijk Harlem in New York. Hier lag namelijk het beroemde Apollotheater, waar bekende muzikanten optraden.

Op Ella’s vijftiende sloeg het noodlot echter toe. Haar moeder kwam om het leven na een auto-ongeluk en kort daarop overleed Joseph aan een hartaanval. Dit was een grote klap voor het meisje. Ze woonde ondertussen met haar zusje bij hun tante, maar Ella kon hier moeilijk aarden. Ze begon steeds meer te spijbelen en kwam zelfs in aanraking met de politie.

Ze werd naar een heropvoedingsinstituut gestuurd, de New York Training school for Girls in Hudson, waar donkere meisjes in de minderheid waren. Gediscrimineerd en geslagen door de leraren, liep de doodongelukkige Ella al snel weg en begon ze als dakloze op straat te leven. Ondertussen had de Grote Depressie van de jaren dertig om zich heengeslagen, met enorme armoede en hoge werkeloosheid als gevolg. Deze heftige tijd had zo’n impact op de puber, dat het tot 1994 zou duren voordat ze er überhaupt over wilde praten.

Gescout

Maar Ella nam het heft in eigen handen. Het Apollotheater in New York organiseerde regelmatig amateuravonden en op 21 november 1934 had de 17-jarige Ella zich aangemeld om een dansact op te gaan voeren. Ze was alleen zo onder de indruk van de competitie dat ze op het laatste moment besloot het over een andere boeg te gooien. Het publiek was al begonnen met boe-roepen, totdat de verlegen Ella de eerste noten inzet. Ze had de begeleidende band gevraagd om het nummer Judy van Hoagy Carmichael te spelen, één van haar moeders favoriete liedjes. Al snel kreeg ze iedereen stil met haar stem en aan het einde van het nummer riep het publiek zelfs om meer. Van haar verlegenheid was op het podium niets meer te merken…

De saxofonist van de begeleidende band, Benny Carter, was zo onder de indruk van Ella’s optreden en haar talent, dat hij haar op sleeptouw nam en haar introduceerde bij mensen die haar zangcarrière op gang konden helpen. Ze deed mee aan allerlei talentenshows, die ze dan vaak won. Eén van de prijzen was een week mogen optreden in The Harlem Opera House, samen met de Tiny Bradshaw Band, in januari 1935. De band was erg onder de indruk van de jonge zangeres, maar ze hadden al een vaste zanger in dienst genomen. Toen Ella echter tijdens die week een studentenfeest op Yale University op z’n kop zette, mocht ze toch blijven. Al snel was ze met de band de vaste act in de beroemde en chique Harlem’s Savoy Ballroom.

Beroemd

Ruim een jaar later, in de zomer van 1936, bracht Ella haar eerste plaat uit: Love and Kisses en er zouden er nog meer volgen. Ze verkochten best goed, maar niet meer dan dat. Ondertussen merkte Ella dat de muziekstijl begon te veranderen en er minder vraag was naar de ‘big band’ muziek die ze samen maakte met de band. De swingende jazzstijl Bebop kwam op en Ellla begon er mee te experimenteren. In 1938 was ze liedjes aan het opnemen voor een nieuw album, en één daarvan, het oude slaapliedje A- Tisket, A-Tasket, zong ze in Bebopstijl. Nu had ze haar eerste, echte hit te pakken. Het album zou 17 weken in de hitparades blijven, waaronder op de eerste plaats, en een miljoen keer over de toonbank gaan. Ella Fitzgerald was in een klap beroemd.

Ze zou uitgroeien tot de meest populaire jazz-zangeres uit de geschiedenis. Met haar enorme bereik en de mogelijkheid om allerlei verschillende stijlen te zingen, raakte Ella een snaar bij een groot publiek. Arm en rijk, blank en zwart, binnen en buiten Amerika, overal had ze fans. De First Lady of Song – ze won 13 Grammy Awards en verkocht meer dan 40 miljoen platen – zou bijna zestig jaar lang optreden, met alle grote namen uit de jazz en over heel de wereld.

In 1992 had Ella Fitzgerald haar laatste publieke optreden, in Carnegie Hall. De oude dame was op. Ze leed aan suikerziekte, haar gezichtsvermogen én stem waren sterk achteruit gegaan en het jaar erop zou ze haar beide benen verliezen aan de ziekte. In 1996 blies de muzikale grootheid haar laatste adem uit, in haar huis in Beverly Hills. Dat ze het ooit zo ver zou schoppen, had de kleine Ella nooit verwacht.

Door Marjolein Overmeer